USTAWA o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r.
Obwieszczenie Ministra Środowiska w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody z dnia 2 lipca 2001 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 1079)

Rozdział 1. Przepisy ogólne

Art. 1. Ustawa określa cele, zasady i formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej oraz krajobrazu.

Art. 2.

2. Ochrona przyrody ma na celu:

   6) kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody.

Art. 2a. 3) Ilekroć w ustawie jest mowa o:

3) ochronie ścisłej - rozumie się przez to całkowite zaniechanie ingerencji człowieka w stan ekosystemów i składników przyrody,

4) ochronie częściowej - rozumie się przez to czynną ochronę ekosystemów i składników przyrody w celu przywrócenia stanu naturalnego lub ich utrzymania w stanie zbliżonym do naturalnego,

6) ogrodzie botanicznym - rozumie się przez to wydzielony, odpowiednio wyposażony, zagospodarowany i urządzony teren, będący miejscem uprawy roślin różnych stref klimatycznych i środowisk życia lub roślin określonego rodzaju oraz związanej z tym działalności naukowo-badawczej, dydaktyczno-wychowawczej, popularyzatorskiej i rekreacyjnej,

13) starodrzewiu - rozumie się przez to drzewostan lub pojedyncze drzewa, które przekroczyły fazę kulminacji przyrostu lub osiągnęły wiek rębności w rozumieniu przepisów o gospodarce leśnej,

Rozdział 2. Organy ochrony przyrody

Art. 6. Organami administracji w zakresie ochrony przyrody są:

   1) minister właściwy do spraw środowiska,
   2) wojewoda.

Art. 7. 1. Minister właściwy do spraw środowiska wykonuje zadania naczelnego organu administracji państwowej w zakresie ochrony przyrody przy pomocy Głównego Konserwatora Przyrody.

Art. 8. 1. Wojewoda wykonuje zadania organu administracji rządowej w zakresie ochrony przyrody przy pomocy wojewódzkiego konserwatora przyrody.

Art. 9. Zadania i kompetencje wojewody z zakresu ochrony przyrody na terenie parku narodowego wykonuje dyrektor tego parku.

Rozdział 3. Formy ochrony przyrody

Art. 13. 1. Poddanie pod ochronę następuje przez:

   1) tworzenie parków narodowych,
   2) uznawanie określonych obszarów za rezerwaty przyrody,
   3) tworzenie parków krajobrazowych,
   4) wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu,
   5) wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt,
   6) wprowadzanie ochrony w drodze uznania za:

      a) pomniki przyrody,
      b) stanowiska dokumentacyjne,
      c) użytki ekologiczne,
      d) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

Art. 13a. 1. Dla obszarów objętych formami ochrony określonymi w art. 13 ust. 1 pkt 1-3 sporządza się i realizuje plan ochrony.

Art. 13b. 1. Plany ochrony dla parków narodowych, rezerwatów przyrody oraz parków krajobrazowych sporządza się na okres 20 lat …

2. Plany ochrony dla parku narodowego oraz rezerwatu przyrody zawierają w szczególności:

   5) obszary i sposoby ich udostępniania dla celów naukowych, dydaktycznych, edukacyjnych, turystycznych i rekreacyjnych,

3. Plany ochrony dla parku krajobrazowego zawierają w szczególności:

   5) obszary i sposoby ich udostępniania dla celów naukowych, dydaktycznych, edukacyjnych, turystycznych i rekreacyjnych oraz dla innych form gospodarowania,

Art. 14. 1. Park narodowy obejmuje obszar chroniony, wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi, społecznymi, kulturowymi i wychowawczymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1.000 ha, na którym ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu.

2. Wszelkie działania na terenie parku narodowego podporządkowane są ochronie przyrody i mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi działaniami.

Art. 23. 1. Rezerwat przyrody jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym ekosystemy, w tym siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych bądź krajobrazowych.

Art. 23a. 59) 1. W parku narodowym oraz rezerwacie przyrody zabrania się:

   9) palenia ognisk, wyrobów tytoniowych, używania źródeł światła o otwartym płomieniu poza miejscami wyznaczonymi,
   12) ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego, jazdy konnej wierzchem poza szlakami do tego wyznaczonymi,
   15) ruchu pojazdów poza drogami publicznymi i innymi drogami do tego wyznaczonymi,
   16) umieszczania tablic, napisów, ogłoszeń reklamowych i innych znaków niezwiązanych z ochroną przyrody, z wyjątkiem znaków drogowych i innych związanych z ochroną porządku i bezpieczeństwa publicznego, na przedmiotach lub obszarach objętych ochroną,
   22) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu,
   23) biwakowania poza miejscami wyznaczonymi,

Art. 24. 1. Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe, a celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

Art. 26. 1. Obszar chronionego krajobrazu jest terenem chronionym ze względu na:

   1) wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem, lub
   2) istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne.

Art. 28. Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie.

Art. 29. Stanowiskami dokumentacyjnymi przyrody nieożywionej są niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do udostępnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych oraz fragmenty eksploatowanych i nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych.

Art. 30. 1. Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne "oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym miejsca ich sezonowego przebywania lub rozrodu.

Art. 31. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości estetycznych.

Art. 31a. W stosunku do form ochrony przyrody, o których mowa w art. 28-31, zabrania się:

   2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem obiektów związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym,
   10) budowy budynków, budowli, obiektów małej architektury i tymczasowych obiektów budowlanych mogących mieć negatywny wpływ na obiekt chroniony bądź spowodować degradację krajobrazu.

Rozdział 5. Gospodarowanie zasobami i składnikami przyrody

Art. 46. 2. Ogrody botaniczne, zoologiczne oraz tereny przewidziane w planie zagospodarowania przestrzennego na rozbudowę istniejących lub budowę nowych ogrodów podlegają ochronie niezbędnej do zapewnienia ich prawidłowej działalności i rozwoju.

5. Zasady korzystania z ogrodów botanicznych i zoologicznych określają, w drodze regulaminu, ich zarządy.

Rozdział 7. Skutki prawne poddania pod ochronę

Art. 50. 3. W przypadku przebiegu trasy komunikacyjnej przez park narodowy zasady ruchu oraz wyznaczenie miejsc parkingowych wymaga uzgodnienia z dyrektorem parku narodowego.