Artykuł opublikowany w biuletynie ZG PTTK „Gościniec” Nr 4 (12) - 2003

Stan Towarzystwa


1. W Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym działa obecnie 340 oddziałów a w ich ramach 2 895 kół i klubów. Działalność gospodarczą według oświadczeń oddziałów prowadzi 131 oddziałów.

Środki pozyskiwane przez oddziały na działalność programową (dotacje) dotyczą różnorodnych określonych zadań.

Oddziały PTTK przy realizacji działań statutowych korzystają ze środków budżetu państwa będących w dyspozycji poszczególnych ministerstw, organów administracji wojewódzkiej w tym kuratoriów oświaty oraz środków samorządowych: wojewódzkich, powiatowych lub gminnych. Organy administracji państwowej oraz samorządy mogą dofinansować lub sfinansować tylko te przedsięwzięcia, które zawierają się w ich zakresie działania, zgodnie z podziałem kompetencyjnym lub są one określone ustawami.

Oddziały jako jednostki z osobowością prawną mogą obecnie ubiegać się o dofinansowanie zadań z następujących dziedzin działania samorządów:

  • kultury fizycznej i turystyki w tym na organizację rajdów, zlotów, promocję turystyczną regionu, wydawnictwa (foldery, mapy, przewodniki), organizację konkursów dla dzieci i młodzieży;

  • edukacji publicznej, szkoleń w tym kadry programowej i zawodowej;

  • kultury i ochrony jej dóbr;

  • zagospodarowania przestrzennego w tym znakowania i odnawiania szlaków;

  • ochrony środowiska.

Zasady składania wniosków, terminy oraz wielkość kwot dotacji określają ministrowie, a w przypadku środków samorządowych organy samorządowe: sejmik wojewódzki, rada powiatu czy gminy. Są one publikowane na stronach internetowych poszczególnych samorządów.

Wielkość dotacji w skali kraju jest bardzo zróżnicowana. Zależy od środków przewidzianych na te cele w budżetach jednostek przydzielających. Nie bez znaczenia na ich wielkość ma operatywność naszych działaczy oraz współpraca z samorządami.

Towarzystwo prowadzi bogatą działalność programową. Towarzystwo prowadzi: 28 Regionalnych Pracowni Krajoznawczych PTTK, 14 Muzeów Regionalnych PTTK.

Działają dwa ośrodki specjalistyczne:

  • Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej w Krakowie,

  • Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi,

a także dwie biblioteki centralne z unikatowymi zbiorami z zakresu turystyki i krajoznawstwa:

  • Centralna Biblioteka Górska PTTK w Krakowie,
  • Centralna Biblioteka PTTK w Warszawie.

Dorobek Towarzystwa to także 54 165 km znakowanych szlaków turystycznych, w tym:

  • 34 538 km szlaków pieszych nizinnych,
  • 10 573 km szlaków pieszych górskich,
  • 506 km szlaków narciarskich,
  • 6 206 km szlaków rowerowych,
  • 2 342 km szlaków jeździeckich i innych.

Zadania wytyczania i znakowania szlaków realizowane są z dużą pomocą finansową - ze środków publicznych.

2. Zadania zlecone

Zgodnie z przyjętym sprawozdaniem za rok 2002 wielkość i charakter środków pozyskanych na ogólnospołeczne zadania zlecone przez ZG PTTK przedstawia się następująco:

  • W roku 2002 na ogólnospołeczne zadania programowe Towarzystwa otrzymano dotację w łącznej wysokości 1 009 948 zł, w tym:

    1. Ministerstwo Gospodarki - 793 200 zł,
    2. Ministerstwo Obrony Narodowej - 91 000 zł,
    3. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu - 104 748 zł,
    4. Ministerstwo Kultury (Generalny Konserwator Zabytków) 21 000 zł.

  • Ministerstwo Gospodarki dotację przyznało na:

    - 4 szkolenia kadry turystycznej - 84 200 zł,
    - 6 imprez turystyki kwalifikowanej - 145 000 zł,
    - utrzymanie i zakupy zbiorów bibliotecznych - 36 000 zł,
    - utrzymanie i znakowanie szlaków turystycznych - 528 000 zł.

    Niezależnie od powyższego Ministerstwo Gospodarki przyznało bezpośrednio oddziałom PTTK (poza wystąpieniem Zarządu Głównego) następujące kwoty:
    - na znakowanie szlaków - Częstochowa - 19 000 zł,
    - na znakowanie szlaków - Jelenia Góra - 45 420 zł,
    - na znakowanie szlaków - Łomża - 3 266 zł,
    - na znakowanie szlaków - Krynica - 19 000 zł,
    - na znakowanie szlaków - Kraków - 49 307 zł,
    - przyjazne góry edukacja dzieci - Częstochowa - 32 000 zł,
    - na wydawnictwo Na Szlaku - Wrocław - 30 000 zł,
    Ogółem przyznano 197 993 zł.

  • Ministerstwo Obrony Narodowej przyznało dotację w wysokości 91 000 zł z przeznaczeniem:

    - na organizację 10 zadań turystyki kwalifikowanej o charakterze proobronnym - 53 500 zł,
    - na organizację Wystawy Fotografii Filmowej we Wrocławiu - 7 500 zł,
    - na wydawnictwo Nurkowanie w suchych skafandrach - 30 000 zł.

  • Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu przyznało dotację w wysokości 104 748 zł.

    Dzięki temu dofinansowano: Konkursy Krasomówcze Młodzieży, "Poznajemy Ojcowiznę", dwa kursy dla nauczycieli, Ogólnopolski Zlot Licealistów, Młodzieżową Szkołę Turystyki, Centralny Zlot Młodzieży "Palmiry" oraz Młodzieżową Szkołę Turystyki.

  • Ministerstwo Kultury (Generalny Konserwator Zabytków) przyznało Towarzystwu dotację w wysokości 21 000 zł. Kwotę zużytkowano na organizację Zlotu Młodzieżowych Opiekunów Przyrody oraz wydawnictwo "Ziemia".

    Łącznie w roku 2002 z zewnątrz na zadania programowe Towarzystwa ze środków publicznych ZG PTTK otrzymaliśmy kwotę - 1 009 948 zł, w tym:

    - z Ministerstwa Gospodarki - 686 699 zł
    - z Polskiej Organizacji Turystycznej - 63 000 zł,
    - z Ministerstwa Obrony Narodowej - 38 300 zł,
    - z Ministerstwa Edukacji Narodowej - 24 560 zł,
    - z Ministerstwa Kultury (Gen.Kons. Zab.) - 55 850 zł.

3. Majątek Towarzystwa

1) Centralna ewidencja majątku:

A. Na koniec 2002 r. wartość ewidencyjna środków trwałych będących w ewidencji Zarząd Majątkiem PTTK wynosiła:

  • wartość brutto - 85 966 094,75 zł,

  • wartość netto - 45 725 629,96

Wartość tego majątku systematycznie rośnie, co spowodowane jest prowadzonymi modernizacjami. Wartość brutto na koniec 2000 r. wynosiła 77 299 058 zł, a na koniec 2001 r. 80 780 765 zł.

Na majątek ten składa się 115 nieruchomości (w tym 107 to obiekty stanowiące bazę turystyczną) o wartości brutto 81 721 135,19 zł oraz inne środki trwałe o wartości 4 244 959,56 zł.

B. Wartość kapitału wniesionego do spółek tzw. obiektowych wyniosła na koniec 2002 r. 7,79 mln zł. Na majątek ten składa się 30 nieruchomości wniesionych aportem, inne środki trwałe oraz środki pieniężne.

C. Powyższe dane nie odzwierciedlają faktycznej - rynkowej wartości majątku. Jest to majątek trudny do oszacowania. Rynkowe wartości tych nieruchomości są w większości obiektów o wiele wyższe.

Przykładowo:

Wartość ewidencyjna kamienicy we Wrocławiu wynosi:
- wartość brutto - 2 678 155,00 zł,
- wartość netto - 2 399 605,24 zł,
- wycena rzeczoznawcy (z 2000 r.) - 6 580 000 zł.

Również wartość udziałów PTTK z tytułu wniesienia aportem obiektów nie odzwierciedla ich faktycznej wartości. Na przykład hotel "Europa" został wniesiony do spółki OZGT PTTK w Lublinie za 170 tys. zł. Obecna wartość tej nieruchomości to kwota rzędu 30 mln złotych, a spowodowane to jest dużymi inwestycjami w obiekcie dokonanymi przez dzierżawców obiektu oraz zmianą wartości gruntu.

D. Zarządzanie nieruchomościami

Nieruchomości przekazane aportem do spółek PTTK zarządzane są bezpośrednio przez zarządy tych spółek, zgodnie z obowiązującymi regułami Kodeksu Spółek Handlowych. Nieruchomości te spółki najczęściej wydzierżawiają osobom fizycznym lub prawnym, w kilku przypadkach prowadzone są w eksploatacji własnej.

Nieruchomości będące w ewidencji ZM PTTK wydzierżawiane są spółkom PTTK (w jednym przypadku jest to umowa powiernicza), które z kolei podzierżawiają je na mocy podpisywanych umów cywilno-prawnych osobom fizycznym, jak i prawnym. Umowy te mają bardzo różny czasokres trwania, najczęściej są zawierane na czas określony.

Zarząd Majątkiem PTTK ponadto kilka nieruchomości prowadzi bez pośrednictwa spółek. Są to obiekty we Wrocławiu, w Św. Katarzynie, weFromborku, nieruchomości gruntowe w Wiązownej i w Charzykowach.

E. W 2002 r. łączne przychody z powierzonego majątku wyniosły 8 210 767,77 zł.

Na przychody te złożyły się:

- przychody z majątku pozostającego w zarządzie powierniczym (Sp. z o.o. "Tourmaco");
- przychody z dzierżaw ze spółek "schroniskowych" w Olsztynie, w Nowym Sączu, w Sanoku, w Jeleniej Górze, w Szczecinie oraz Oddziału PTTK w Gorlicach;
- przychody z innych dzierżaw i najmu (obiekt we Wrocławiu, DW PTTK w Świętej Katarzynie);
- przychody finansowe;
- inne przychody, w tym operacyjne.

F. Środki te przeznaczono na regulacje podatków od nieruchomości i opłat z tytułu wieczystego użytkowania (2 019 623 zł, w tym podatku 1 843 232 zł), ubezpieczenie majątku (116 412,77 zł), modernizacje i remonty, działalność statutową PTTK.

G. Zarząd Majątkiem PTTK poza środkami własnymi otrzymuje środki zewnętrzne z przeznaczeniem na modernizację naszej bazy. W ciągu ostatnich 3 lat wielkość tych środków kształtowała się w sposób następujący:

Lata 2000-2002

wielkość nakładów 21 062 407 zł

w tym środki własne PTTK 7 333 876 zł

Środki dotacyjne pochodzą z Fundacji Eko-Fundusz, NFOŚiGW, WFOŚiGW, Ministerstwa Gospodarki, PSKŚZ, FWP-N, urzędów miast i inne.

H. Za 2002 r. spółki PTTK przekazały na działalność statutową ZG PTTK kwotę 504 124,06 zł. Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych środki z przeznaczeniem na działalność statutową w sferze kultury, kultury fizycznej, ochrony środowiska i inne cele określone w ww. ustawie są zwolnione z podatku dochodowego.

2/ Majątek i działalność gospodarcza oddziałów.

Aktualnie prowadzona jest analiza majątku Oddziałów PTTK pozwalająca poszerzyć wiedzę o nieruchomościach posiadanych przez oddziały. Wiadomo, że 87 oddziałów posiada 127 nieruchomości, w tym kilka z nich jest obiektami zabytkowymi, jak np. budynki na Rynku we Wrocławiu, Baszta Chojnowska w Legnicy, Baszta w Brodnicy, zamek w Golubiu-Dobrzyniu, "Dworzec Tatrzański" w Zakopanem, budynek "Odwachu" w Płocku, wieża widokowa na Baraniej Górze, Dworek Mieszczański w Tarnowskich Górach. Obiekty te wymagają szczególnego nadzoru i co za tym idzie większych środków na ich utrzymanie. Forma wykorzystania nieruchomości jest różna: 22 oddziały na terenie własnych nieruchomości zlokalizowało swoje siedziby i BORT-y, a 73 oddziały na bazie posiadanych nieruchomości prowadzi działalność gospodarczą, w tym 36 oddziałów posiada obiekty noclegowe.

Według Centralnego Rejestru Zezwoleń 96 oddziałów posiada aktualne zezwolenie wojewody na prowadzenie działalności w formie organizatora lub pośrednika turystycznego i bieżące ubezpieczenie. Jednak wiele oddziałów nie wykazuje przychodów z działalności BORT-owskiej i nie wymieniają tego jako działalność gospodarcza, podając przedmiot swojej działalności (numery PKD). Można domniemać, że w większości tych oddziałów działalność ta jest czasowo zawieszona lub mimo prowadzonych działań nie przynosi wymiernych efektów finansowych. Oprócz oddziałów posiadających uprawnienia organizatora turystycznego lub pośrednika, 14 oddziałów (które nadesłały ankiety) prowadzi biura turystyczne jako agent, ponadto 110 oddziałów ankietowanych świadczy usługi informacji turystycznej, a 98 pośredniczy w usługach pilotażu i przewodnictwa. Oddziały posiadające zezwolenie wojewody na organizacje imprez jako organizator lub pośrednik turystyczny w większości korzystają z umowy ubezpieczenia na rzecz klienta jako jednej z dopuszczonych ustawą form zapewnienia pokrycia kosztów powrotu klienta do kraju. Umowy te najczęściej oddziały zawarły w TUiR "Warta", w drugiej kolejności w PZU.

Stan prawny Towarzystwa

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze działa na podstawie o Ustawz z 7 kwietnia 1989 r. "Prawo o stowarzyszeniach". Posiada zgodny z tą ustawą Statut.

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze zgodnie z Ustawą z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym i aktami wykonawczymi do rejestru dokonało zgłoszenia rejestrowego.

Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego z 25 marca 2002 r. (sygn. akt WA XIX Ns KRS/420/2/52) w dniu 27 marca 2002 r. wpisano do Krajowego Rejestru Stowarzyszeń, innych Organizacji Społecznych i Zawodowych, Federacji oraz Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej oraz Rejestru Przedsiębiorców pod Numerem KRS 0000 10087 Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze - przenosząc tym samym dotychczasową rejestrację Towarzystwa z Rejestru Stowarzyszeń Sądu Wojewódzkiego w Warszawie VII Wydział Cywilny i Rejestrowy (poz. 556).

  • W dziale 1 rubryka 3 - oddziały wpisano 375 oddziałów - terenowych jednostek organizacyjnych Stowarzyszenia posiadających osobowość prawną (tj. według stanu na dzień składania przez ZG PTTK wniosku o zarejestrowanie PTTK w KRS; w rubryce tej wyszczególnione są: pełna nazwa oddziału, siedziba, adres.

  • W dziale 1 rubryka 4 - umowa lub statut wpisano datę uchwalenia i rejestracji pierwszego Statutu PTTK - 30 grudnia 1950 r.; datę 25 listopada 1997 r. - jako wpis ostatniego Statutu PTTK figurującego w Rejestrze Stowarzyszeń VII Wydział Cywilnego i Rejestrowego Sądu Wojewódzkiego w Warszawie oraz obecnie obowiązujący Statut PTTK uwzględniający zmiany uchwalone 16 września 2001 r. przez XV Walny Zjazd PTTK.

  • W dziale 1 rubryka 9 - organ sprawujący nadzór wpisano Starostwo Powiatu Warszawskiego.

  • W dziale 2 rubryka 1 - organ uprawniony do reprezentacji wpisano:
    pod poz. 1 - Zarząd Główny PTTK;
    pod poz. 2 - sposób reprezentacji - Prezydium ZG PTTK przywołano art. 3 ust. 2 oraz art. 60 Statutu PTTK i wpisano ich brzmienie.

  • W dziale 2 rubryka 1, podrubryka 1 - dane osób wchodzących w skład organu - wpisano nazwiska i imiona, numery pesel oraz pełne funkcje wszystkich członków prezydium ZG PTTK.

  • W dziale 2 rubryka 2 - organ nadzoru - wpisano nazwiska wszystkich członków Głównej Komisji Rewizyjnej PTTK.

  • W dziale 3 rubryka 1 - przedmiot działalności - wpisano 30 różnych form działalności gospodarczej prowadzonej przez PTTK, a sklasyfikowanych według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD).

  • W dziale 3 rubryka 3 - cele działania wpisano art. 7 i 8 Statutu PTTK i podano ich pełne brzmienie.

Niezależnie od zarejestrowania w Krajowym Rejestrze Sądowym Towarzystwa jako całości oraz jego Statutu, a także form działalności gospodarczej prowadzonej przez PTTK (według klasyfikacji PKD) poszczególne oddziały PTTK - jako jednostki organizacyjne Towarzystwa posiadające osobowość prawną - podlegają rejestracji przez Wydziały Gospodarcze KRS Sądów Rejonowych właściwych dla terenu działania oddziału. Dotychczas podlega także wpisowi "Statut Oddziału PTTK". Oddziały prowadzące działalność gospodarczą polegającą także wpisowi do Rejestru Przedsiębiorców.

Rejestrowane w KRS są także Spółki PTTK.

Podczas rejestracji oddziałów w KRS przez Sądy Rejonowe ujawniło się nowe spojrzenie na sprawę rejestracji jednostki stowarzyszenia - posiadającej osobowość prawną.

Niektóre Sądy Rejonowe wskazały, że Towarzystwo i jego jednostki obowiązuje jeden Statut. Zatem zarejestrowały oddziały na podstawie Art. 6 ust. 2 Statutu PTTK traktując równocześnie przedstawiony "Statut Oddziału" - jako dokument wewnątrz organizacyjny równy regulaminowi.

Na dzień 4 września 2003 r. na ogólną liczbę 340 działających w kraju oddziałów (351 stan na 31 grudnia 2002 r.; zlikwidowano 13; powołano 2) tylko 238 oddziałów jest zarejestrowanych w KRS, w tym 58 oddziałów wpisało do Rejestru Przedsiębiorców prowadzącą przez siebie działalność gospodarczą (wiemy, że w odniesieniu do 17 oddziałów postępowanie rejestrowe w KRS trwa; 9 oddziałów zwołało zjazdy statutowe; 2 odwołują się od zarządzeń Sądów Rejonowych).

Opinia prawna prof. M. Steca wskazuje, że Towarzystwo i jego jednostki organizacyjne, jakimi są oddziały nie muszą posiadać oddzielnego Statutu PTTK. Oddział jako jednostka z osobowością prawną może się rejestrować na podstawie art. 6 ust. 2 Statutu PTTK oraz art. 48 ust. 1. O ile jednak wolą Zjazdu było, by utrzymanie "Statutu Oddziału" na podstawie o statutu wzorcowego uchwalonego przez ZG PTTK to w art. 49 ust. 2 należałoby skreślić po słowach podlega zatwierdzeniu przez Prezydium Zarządu Głównego słowa przed przedłożeniem Sądowi Rejestrowemu. Prof. M. Stec wskazuje, że Statut Oddziału nie musi być rejestrowany w sądzie rejestrowym, a więc w KRS; może być jedynie traktowany jako dokument wewnętrzny.

Według opinii prof. M. Steca rejestracji podlega oddział jako jednostka, statut zaś powinno się traktować na równi z regulaminem, nawet jeśli zachowa się nazwę "statut oddziału".

Należy też rozważyć całkowitą rezygnacje z "Wzorcowego Statutu Oddziału" poszerzając postanowienia Statutu PTTK Rozdz. V "Oddziały PTTK". Według informacji przekazanych przez Zarząd Majątkiem wszystkie spółki OZGT-owskie zarządzające bazą są już zarejestrowane w KRS.

Sprawy wymagające wyjaśnienia

Analiza unormowań w kontekście naszej sytuacji budzi wiele pytań, które wymagają pilnego wyjaśnienia:

1. Wątpliwości budzi sprawa czy organizacje pozarządowe nie będące organizacjami pożytku publicznego będą mogły faktycznie korzystać ze środków na zadania zlecone?

2. Co z aktualnie (dotychczas) realizowanymi przez nas zadaniami zleconymi, w tym szczególnie na znakowanie szlaków?

3. Czy organizacja musi "wejść" w status organizacji pożytku publicznego jako całość czy też mogą uzyskiwać ten status tylko zainteresowane oddziały?

4. Czy organizacja pozarządowa ubiegająca się o status nie może prowadzić działalności gospodarczej (patrz wywiad z prof. H. Izdebskim) i jak kwalifikuje się odpłatną działalność pożytku publicznego, a jak działalność gospodarczą? Co znaczy zapis art. 20 p. 4 prowadzi działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji celów statutowych? Pytania wynikają też z zapisu art. 9 ust. 1 p.1 "o bezpośrednich kosztach działalności". Jak należy je rozumieć?

5. Jak należy rozumieć art. 8 o wynagrodzeniu w ramach działalności odpłatnej pożytku publicznego i o dochodzie z tej działalności i jak to można porównać do działalności gospodarczej, której dochód "idzie" na cele statutowe?

6. Czy "karta rabatowa PTTK" może naruszać art. 20 p. 7 pp.d ustawy?

7. W jakim trybie uzyskuje się prawo wpisu do KRS - "Organizacja pożytku publicznego"? Czy wystarczy stwierdzenie, że spełnia się warunki zawarte w art. 20?

Poza pytaniami kierowanymi na zewnątrz musimy sami odpowiedzieć na następujące pytanie: - Jaki jest nasz stosunek do projektu rozporządzenia wykonawczego?

Poza tym należałoby w kontekście tych pytań:

1. dokonać oceny kosztów prowadzenia działalności pożytku publicznego,
2. podjąć uchwały na Zjeździe lub przez ZG PTTK,
3. rozstrzygnąć, gdzie ewentualnie miałyby płynąć kwoty od podatku wynikające z zapisu w art. 27 o 1%.
4. Jak oceniamy naszą możliwość ewentualnego skorzystania z ustawy?

Propozycje zmiany prawa

Oprócz koniecznych prób dostosowania się do obowiązujących unormowań należy rozważyć podjęcie inicjatyw zmierzających do zmiany obowiązującego prawa. Propozycje zmian mogą wynikać z uzyskanych odpowiedzi na pytania skierowane do Rządu (MGPIPS) jako inicjatora unormowania - ustawy o działalności pożytku publiczneg. Poza tym należy rozważyć wystąpienie do Rady Ministrów o podjęcie rozporządzenia o wpisaniu do zadań publicznych zadania wytyczania i znakowania szlaków turystycznych i ewentualnie innych na realizację, których obecnie PTTK otrzymuje środki lub, które chcemy prowadzić, a nie mieszczą się one w katalogu zawartym w art. 4 ustawy.

Zakończenie

Motywacją przedstawienia tego materiału było umożliwienie, po w miarę pełnym oglądzie:

1. Uwarunkowań prawnych dotyczących PTTK.
2. Stanu faktycznego naszego Towarzystwa
i podjęcia:

- kierunków zadań strategicznych,
- ustalenia katalogu wyjaśnień niezbędnych do ostatecznych decyzji,
- decyzji o kształcie programu "porządkująco-dostosowawczego",
- inicjatyw normotwórczych.

Warszawa, dnia 15 września 2003 r.
L.dz. SG/2768/03

Andrzej Gordon